فیوز وسیله ای است که در شرایط خاص، مانند: آتشسوزی، اتصال کوتاه، نوسانات شدید جریان برق و… به طور خودکار جریان برق را قطع کرده و مانع از بروز حوادث مخربتر میشود. جعبههای کوچک دربرگیرنده چند فیوز امروزه در محیطهای مختلفی قابل مشاهده هستند که هر کدام نیز کاربرد خاص خود را دارند و به این فیوزها یا کلیدهای توکار که معمولا در کنار کنتورهای برق یا داخل ساختمانها قرار دارند، فیوز مینیاتوری (MCB) میگویند. کلید محافظ جان ( RCCB)، کلید جریان تفاضلی یا کلید جریان باقی مانده نیز قطعه ای است که در صورت وجود اختلاف در جریان رفت و برگشت موجود در سیستم برقرسانی، برق را قطع میکند. اگر مدار الکتریکی کار خود را به درستی انجام بدهد، کلید محافظ جان غیرفعال است و تنها در صورت یک فعالیت غیرعادی در شدت جریان برق رفت و برگشتی فاز و نول فعال میشود.
کاربرد فیوز مینیاتوری
فیوز مینیاتوری یک کلید الکترومکانیکی است که هم به صورت مغناطیسی و هم به صورت حرارتی کار میکند، فیوزهای مینیاتوری غیرقابل تنظیم هستند. به طور کلی وظیفه اصلی فیوز مینیاتوری این است که امنیت سیستم برقرسانی و وسایل متصل به آن را تامین کند. از مزایای مهم این نوع فیوز این است که به راحتی میتوانید مشکل آن را تشخیص دهید. همچنین با استفاده از فیوز مینیاتوری لازم نیست که پس از هر مشکل یا خرابی، فیوز را تعویض کنید بلکه میتوانید با تعمیر فیوز معیوب دوباره از آن استفاده کنید.
از دیگر مزایای مهم فیوز مینیاتوری میتوان به این نکته اشاره کرد که عیبیابی این نوع از فیوز بسیار آسان است و اگر مشکلی در مدار آن به وجود بیاید، سوییچ به طور خودکار پایین آمده و خبر از وجود مشکلی میدهد. بعد از بروز این اتفاق ما میتوانیم به طور دستی پشتیبانگیری فیوز مینیاتوری را انجام بدهیم و جریان برق را مجددا به کار بیاندازیم. فیوز مینیاتوری به عنوان گزینه سوییچ فیوز در اکثر مدارها مورد استفاده قرار میگیرد.
انواع فیوز مینیاتوری
فیوزهای مینیاتوری نیز مثل کلیدهای محافظ جان انواع مختلفی دارند که که اکثر آنها به طور معمول از کنتاکتها، دستگاههای محافظتی، سیستمهای خاموش کردن آرک، مکانیزمهای عملکردی و… تشکیل شدهاند. به طور کلی یک فیوز مینیاتوری دارای خصوصیاتی به شرح زیر است:
- ویژگیهای تریپ معمولا قابل تنظیم نیستند.
- میزان جریان حداکثر تا 100 آمپر است.
- دارای انواع حرارتی یا حرارتی- مغناطیسی است.
- دارای دو نوع تندکار از رنج 2 تا 63 آمپر و کندکار برای استفاده به عنوان فیوز موتوری تکی، فیوز موتوری دوتایی و… است.
ضرورت استفاده از فیوز مینیاتوری
استفاده از فیوز مینیاتوری در مقیاسهای خانگی و صنعتی موجب میشود تا علاوه بر پیشگیری حداکثری از حوادثی مانند: آتشسوزی، برقگرفتگی، اتصال کوتاه و… سلامت و ایمنی دستگاههای برقی شما را نیز تا حد زیادی تامین و تضمین کند. این قطعه با قطع جریان در شرایط غیرعادی مانع از این میشود که این شرایط به شما یا لوازم برقیتان آسیب برساند.
کاربرد کلید محافظ جان
جریان نشتی برق به طور کلی به اختلاف جریانی گفته میشود که میتواند ناشی از تماس افراد با قسمتهای برقدار یک سیستم، اتصال فاز و نول با بدنه دستگاه برقی، اشتباه در سیمکشی ساختمان و… باشد. کلید محافظ جان جریانهای نشتی کوچکی که توسط فیوز شناخته نشده را شناسایی کرده و در جهت محافظت از سیستم کلی، جریان برق را قطع میکند. اگر محافظ جان نتواند وظیفه خود را به خوبی به انجام برساند، این نشتیها می توانند منجر به سوختن وسایل برقی، آسیب دیدن قطعات لوازم برقی، آتشسوزی، برقگرفتگی و سایر حوادث وحشتناک بشوند. همچنین کلیدهای محافظ جان با کاهش میزان هدررفت برق مصرفی باعث صرفه کم شدن در هزینههای برق و صرفه جویی اقتصادی میشوند.
انواع محافظ جان
کلیدهای محافظ جان به طور کلی دارای سه تیپ هستند و به دو صورت دوپل برای مدارهای تکفاز و چهارپل برای مدارهای سهفاز طراحی و ساخته میشوند. کلیدهای دوپل برای مصارف خانگی و کلیدهای چهارپل برای مصارف صنعتی کاربرد دارند. این کلیدها با دامنه حساسیت از 10 تا 500 میلی آمپر تولید میشوند ولی استفاده از کلیدهای محافظ جان با حساسیت 30 میلی آمپر تا 300 میلی آمپر رایج تر است. مهم ترین نکته ای که در استفاده از محافظ برق باید به آن توجه شود، انتخاب صحیح کلید و چیدن مناسب آن در بین اجزای سیستم است.
ضرورت استفاده از کلید محافظ جان
از نظر قانونی و بر طبق بخش ۱۳ مقررات ملی ساختمان و شیوهنامه شرکت توانیر بند ۴-۲-۱۰، استفاده از کلید حفاظت در برابرنشتی جریان RCCB (Residual Current Circuit ) برای کلیه ساختمانها الزامی است. کلید RCCB انتخاب شده برای ساختمانهای مسکونی شهری باید حداقل شرایط و خصوصیات فنی زیر را دارا باشد:
- دارای تاییدیه استانداردهای ISIR۶۷۰۰ و IEC۶۱۰۰۸.
- جریان عامل کلید باید حداکثر 30 میلی آمپر، غیرقابل تغییر و بدون تاخیر زمانی باشد.
علاوه بر موارد قانونی بالا رعایت نکات ایمنی نیز ضروری است، اکیدا توصیه میکنیم که کار نصب و استفاده از این وسایل توسط یک متخصص حوزه برق انجام بگیرد.
بررسی تفاوتهای فیوز مینیاتوری و محافظ جان
اکثر افراد فیوز مینیاتوری و کلید محافظ جان را یکی میپندارند که این اشتباه است. بر روی فیوزهای مینیاتوری مخخف حروف MCB و بر روی کلیدهای محافظ جان حروف مخفف RCCB درج شده است. از ترکیب فیوز مینیاتوری و محافظ جان یک کلید ترکیبی حاصل میشود که حروف مخفف RCBO بر روی آن نوشته شده است. این کلیدهای ترکیبی بهترین نوع استفاده از فیوزهای مینیاتوری و محافظ جان است که امروزه نیز بسیار رایج است.
در باب مقایسه فیوز مینیاتوری و محافظ جان باید گفت که هدف نهایی هر دو این محصولات یکی است و آن هم محافظت از مدارهای الکتریکی در مقابل بارها و جریانهای اضافی است، مورد غیر مشابه این دو قطعه نحوه عملکرد آنها برای رسیدن به این هدف است. در حالی که فلز تعبیهشده در داخل فیوز مینیاتوری در شرایط غیر عادی بیش از حد گرم شده و ذوب میشود، کلید محافظ جان دارای یک مکانیسم داخلی است که میتواند به خاطر یک موج ناامن برقی از کار بیفتد. فیوزهای مینیاتوری اگر چه در قطع جریان برق سریعتر عمل میکنند ولی اگر فلز داخلی آنها ذوب شود، نیاز به تعویض قطعه دارند در حالی که کلیدهای محافظ برق برای راهاندازی دوباره تنها نیاز به ریست شدن دارند.
نتیجه گیری
در پایان مقاله به شما میگوییم که چه تصمیم به تهیه یک فیوز مینیاتوری گرفته باشید و چه تصمیم داشته باشید که یک کلید محافظ جان داشته باشید؛